انجمن پزشکی کوهستان ایران: ماه مبارك رمضان، ماه خیر و بركت ، ماه انسان ساز و ماه نزول بركات است كه هرچه انسان كامل تر باشد از فواید این ماه بیشتر بهره می‌برد. "ورزش" كه همواره برای سلامتی جسم و روح به آن سفارش شده است ، در این ماه جلوه پررنگتری یافته و می‌تواند نقش خود دراین مهم را بهتروبیشتر ایفا كند.

"ورزش" نه تنها با "روزه" منافاتی ندارد بلكه اگربه‌صورت صحیح و اصولی انجام شود، باعث آرامش و كاهش استرس ورزشكاران می‌شود واستقامت فكری و صبر آنان را تقویت می‌كند.

ورزش در ماه رمضان از تجمع چربی در بدن جلوگیری كرده و عمل سوخت و ساز را تسهیل می‌نماید بطوریكه ورزشكارانی كه روزه می‌گیرند كمتر دچار مشكلات گوارشی و قند خون می‌شوند.

ورزشكاران می‌توانند با یك برنامه غذایی غنی،انرژی مورد نیاز را برای انجام فعالیت‌های ورزشی و حفظ ساختار بدنی بدست آورند.

استفاده به موقع و به اندازه از آب ازدیگر نكاتی است كه می‌بایست در طول این ماه به آن توجه كرد.

در ماه مبارك رمضان كم آبی می‌تواند در برخی از موارد به خصوص هنگام ورزش كردن مشكل ساز شود اما با تغییر زمانی در برناه‌های ورزشی می‌توان بااین مشكل مقابله كرد.

ورزشكاران می‌توانند برنامه ورزشی صبح خود را به عصر و بعد از افطار منتقل كنند و به این ترتیب، احتمال وقوع مشكلات را به حداقل برسانند.

به‌افرادی كه امكان تغییر برنامه ورزشی خود را ندارند نیز توصیه می‌شود كه درهنگام سحر و افطار مقدار بسیار زیادی آب بنوشند تا علاوه براینكه این نیاز بدن را مرتفع كرده باشند ، مقداری آب در بدن ذخیره كنند تا در موقع نیاز و از دست رفتن آب بدن، از آن بهره جویند و به این ترتیب احتمال وقوع خطرات ناشی از كم آبی را به حداقل برسانند.

راهكار دیگر هم این است كه افراد از مصرف مواد غذایی كه باعث از دست رفتن آب بدن از راه ادرار می‌شود، خودداری كنند.

در این بین كافئین یكی از مهمترین این مواد است كه در قهوه و چای فراوان وجود دارد.

بهترین زمان برای ورزش در ماه رمضان

دکتر لاله حاکمی، مدرس دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفتگو با خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با بیان این که قطعا نمی‌توان در ماه مبارک رمضان ورزش را کنار گذاشت، گفت: چنانچه در این ماه به هیچ عنوان ورزش انجام نشود، تمامی آمادگی قلبی، عروقی، خونی، عضلانی و اسکلتی فرد از دست می‌رود، بنابراین توصیه می‌شود که چنانچه ورزش سنگین و طولانی مدت است،در فاصله سحر تا افطار از انجام فعالیت های بدنی و ورزش خودداری و فعالیت ها را به بعد از صرف افطار موکول کنید.

وی گفت: موضوعی که در این زمینه می تواند نگران کننده باشد این است که متاسفانه اکثر مسابقات ورزشکاران با فاصله ۳۰ دقیقه بعد از افطار برگزار می شود و این موضوع در حین کاهش توان فیزیکی افراد ناراحتی های گوارشی مختلفی در آنها ایجاد می کند. بنابراین توصیه می شود ، تمرینات یا مسابقات حداقل یک ساعت پس از افطار  شروع شود . در بهترین حالت دو تا سه ساعت بعد از افطار است.

وی با بیان این که نباید بلافاصله پس از سحری یا افطار ورزش کرد، اظهار کرد: همچنین ورزش‌های سنگین و طولانی مدت در زمان روزه داری توصیه نمی‌شود، زیرا بدن در این مدت فاقد آب و الکترولیت لازم است؛ بنابراین باید ورزش در زمان روزه‌داری کوتاه و سبک باشد.

دکتر احمد پورآرام متخصص تغذیه در گفتگو با سلامت نیوز، گفت : ورزشکاران بهتر است انجام فعالیت های ورزشی را یک روز در میان انجام دهند تا ضمن انجام استراحت کافی،‌ فرصت مناسبی برای بازسازی منابع انرژی برای بدن فراهم شود.

این متخصص تغذیه توصیه کرد:‌ انجام فعالیت های بدنی و ورزش در حین روزه داری و در طول روز نباید بیش از ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول بکشد و اگر ورزش در آب و هوای گرم و زیر تابش اشعه خورشید باشد،‌ مدت زمان آن از این مقدار هم کمتر توصیه می شود.

وی تاکید کرد:‌ با توجه به محدودیت دریافت مایعات در هنگام روزه داری باید از انجام فعالیت های روزمره زیر نور خورشید و محیط های باز خودداری کرده و اگر مجبور به انجام فعالیت های روزمره در محیط های باز و در معرض تابش خورشید هستند، باید زمان آن را تا جای ممکن کاهش دهند.

دکتر پورآرام افزود: در صورتی که ورزشکاران روزه دار مجبور به فعالیت قبل از افطار بودند ،باید توجه داشته باشند که حرکات ورزشی، تمرین و مسابقات باید به نحوی تنظیم شود تا با زمان افطار حداقل یک تا دو ساعت فاصله داشته باشد و برای جلوگیری از کاهش فشار خون، سرگیجه، سردرد و تهوع که درشرایط بی‌غذایی پس از تمرین حادث می‌شود،باید فعالیت با شدت سبک و متوسط انجام دهند و برای انجام مسابقات مهم در ماه رمضان لازم است با متخصص تغذیه مشورت کنند .

در نتیجه: ورزش در زمان سحر برای ورزشکاران روزه دار باعث تشنگی و ایجاد ضعف در فرد و هنگام عصر باعث افت قندخون و در پی آن عامل سرگیجه است. از آنجایی که فاصله بین غذا خوردن و ورزش کردن، بدن فرصت هضم غذا را پیدا کرده و خون به راحتی در عضلات ورزشکاران جریان می یابد ،کارشناسان معتقدند زمان مناسب شروع ورزش دو یا سه ساعت بعد از مصرف افطار است.

تغذیه ورزشکاران در ماه رمضان و چند توصیه

در خصوص چگونگی تغذیه برای ورزشکاران در این ماه به اظهار  نظر چند تن از متخصصین میپردازیم:

تغذیه ورزشکاران در ایام ماه رمضان از موضوعات مهم و دغدغه برانگیز  از لحاظ کمبود مواد قندی و احتمال بروز مشکل در ورزشکاران است. نیازهای ورزشی که برای اکثر ورزشکاران وجود دارد بیشتر در مواد قندی و کربوهیدرات‌ها است که مقدار ذخیره آن‌ها در بدن محدود است و به دلیل اینکه مغز انسان تنها مواد قندی مصرف می‌کند ممکن است ورزشکار با کمبود مواد قندی در بدن مواجه شود. به همین دلیل امکان دارد کمبود قند در بدن باعث بروز مشکلاتی از قبیل افت فشار خون  شود که ورزشکاران روزه‌دار می‌توانند با مصرف غذاهای انرژی زای قندی و کربوهیدرات‌ مانند ماکارونی، سیب زمینی در هنگام سحر مانع مشکلات ناشی از کمبود مواد قندی شوند.همچنین مصرف مواد غذایی  دیر هضم باعث میشود فرد دیرتر احساس گرسنگی کند، حبوبات و غلات مثل جو، گندم، جو دوسر، لوبیا، عدس ،آرد سبوس دار ، برنج با پوست از جمله غذاهای دیر هضم به حساب می آید.

مواد غذای افطار بهتر است سبک باشد تا به معده فشاری وارد نشود وهمچنین پرکالری و سریع هضم باشد چرا که لازم است قند به سرعت جذب شود و انرژی تولید کند. مواد غذای مانند شیر، خرما، عسل، کشمش، توت خشک، انجیرخشک در این دسته قرار میگیرند که باعث میشوند کمبود قند بدن را جبران کنند ، همچنین انرژی فرد برای ورزش حفظ  میشود و آسیبی‌ به فرد ورزشکار وارد نمیشود. آب میوه‌هایی چون پرتغال، لیمو و هویج  نیز توصیه می شود زیرا باعث تأمین آب مورد نیاز بدن می شود.

دکتر لاله حاکمی، مدرس دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت وگو با خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با بیان این که باید در هنگام افطار از زولبیا و بامیه به مقدار زیاد پرهیز کرد، اذعان داشت: ‌در صورت مصرف زیاد آنها، انسولین خون بالا رفته و قند به سرعت جذب سلول‌ها می‌شود؛ در نتیجه انسولین بالا مانده و قند خون همچنان پایین است و یک احساس ضعف یا گرسنگی شدید به افراد دست می‌دهد.

چون کاهش قند خون در شرایط روزه ‌داری به ویژه در نیمه دوم روز، بروز می‌کند. رعایت موارد فوق از سوی ورزشکاران حرفه‌ای و عادی ضروری است.

گذشته از موارد تغذیه ای که ذکر شد ،کم آبی بدن و تشنگی از دیگر مشکلات ورزشکاران در ماه رمضان به شمار می آید.

به گفته دکتر کورش جعفریان در گفت و گو با خبرنگار سلامت ایسنا : ‌ کم ‌آبی،کاهش حجم‌ خون و مایعات از جمله اثرات روزه ‌داری بر بدن ورزشکار و یا دیگر افراد است، ورزشکارن روزه دار ،برای جلوگیری از مشکلات کم‌آبی، بی‌حالی و سستی بدن، اختلال در تنظیم درجه حرارت بدن، جلوگیری از غلیظ شدن خون و کاهش اکسیژن رسانی مغز و عضلات در سحر و افطار ، آب و مایعات مصرف کنند.به گفته ایشان: کم آبی بیش از دو درصد توان فیزیکی، روحی و روانی افراد را در ماههای رمضان تحت تاثیر قرار می دهد. با توجه به اینکه ورزشکاران به دنبال تمرکز روحی و روانی هستند نباید این مهم را نادیده بگیرند و با کم آبی وارد تمرین یا مسابقات بشوند. همچنین در حین فعالیت ورزشی نیز به نوشیدن کافی آب توجه کنند.

دکتر رمضان‌پور استاد تغذیه دانشگاه آزاد مشهد، در خصوص میزان مصرف مایعات در بدن ورزشکاران در ماه رمضان گفت: در شرایط آب و هوایی معتدل میزان آب مورد نیاز برای بدن غیر ورزشکاران ۵/۲ لیتر آب است که از این مقدار ‌‌۳۵ گرم در بدن ساخته می‌شود و بقیه آن را باید از مواد مصرفی به بدن وارد کرد. وی خاطر نشان ساخت: ورزشکاران به دلیلی فعالیتی که دارند و تعریق زیادی که در بدن آن‌ها به دلیل تمرین وجود دارد، با مصرف آب یا مایعات شیرین به جز چای در سحر و هنگام افطار، مشکلی از این بابت نخواهند داشت. مصرف زیاد نمک، دفع مایعات و اسید فولیک از بدن را میتوان از عوامل تشنگی عنوان کرد با داشتن یک رژیم متعادل و صحیح نمک کافی به بدن ورزشکاران می‌رسد و نیازی به استفاده از نمک اضافی نیست، همچنین میوه‌های متنوع و انواع مغزهای کم نمک از جمله پسته، بادام، فندق و گردو مواد مناسبی برای جبران کمبود انرژی ورزشکاران روزه دار در فاصله زمانی افطار تا خواب هستند.

بنابراین توصیه میشود: ورزشکاران به مصرف آب و آبمیوه تازه توجه داشته باشند و از مصرف مواد غذایی که باعث از دست رفتن آب بدن از راه ادرار می‌شود، خودداری کنند.در این بین کافئین یکی از مهمترین این مواد است که در قهوه و چای ،فراوان وجود دارد .همچنین پرهیز از نوشیدن آب زیاد و یکجا در افطار را که موجب بی حالی، ضعف و درد معده می شود.

موضوع پوشش تغذیه ای ورزشکارن از دیگر موضوعات مهم  در زمینه تغذیه آنها در ایام ماه رمضان محسوب می شود به طوری که باید پوشش تغذیه ای مناسبی در این ایام بخصوص در زمان تمرینات داشته باشند، در غیر این صورت ذخایر گلیکوژن بدنشان با مشکل مواجهه خواهد شد. توصیه میشود ورزشکاران حرفه ای مسائل تغذیه ای خود را در ایام رمضان با متخصصان در میان بگذارند.

جوانان روزه ‌دار از انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین پرهیز کنند

به نقل از خبرگزاری ایسنا: متخصصان تغذیه به نوجوانان که معمولا پرتحرک هستند، توصیه می‌کنند: برای پیشگیری از ضعف قوای جسمانی در ماه مبارک رمضان، از انجام حرکات ورزشی سنگین اجتناب کنند.

 میترا زراتی کارشناس ارشد تغذیه و استاد دانشگاه در این باره به خبرنگار ایسنا واحد علوم پزشکی ایران گفت: فعالیت زیاد نوجوانان روزه‌دار در ماه مبارک رمضان، منجر به صرف انرژی بیشتر و افزایش تعریق در طی ساعات روز است که می‌تواند زمینه‌ساز سوء تغذیه خفیف یا شدید شود.

وی تصریح کرد: بهترین ورزش در طول ماه مبارک رمضان شنا و پیاده‌روی پس از صرف افطارست چرا که از گرفتگی عضلات و بروز یبوست نیز پیشگیری می‌کند.

 زراتی ادامه داد: به دلیل آنکه گروهی از نوجوانان و بیماران روزه‌دار در معرض ابتلا به سوء تغذیه هستند، این افراد باید پس از مشورت با متخصص تغذیه اقدام به روزه‌داری کنند.

لازم به ذکر است تمام افراد روزه‌دار ضمن صرف کامل سحری باید از مواد غذایی کم حجم و پرکالری استفاده کنند تا در طول روز با مشکل جدی روبرو نشوند.

برگرفته: وبلاگ کوهنوردی تکاب